De wonderlijke avonturen van Alexander, deel 2: het rijk der Meden en Perzen, de Ariërs veroveren de Oriënt

Dag iedereen en welkom bij de wonderlijke avonturen van Alexander, een podcast over het leven en de geschiedenis van koning Alexander III van Macedonië, in Eupen beter bekend als Alexander der Grosse.

Voor we beginnen, eerst een aantal technische zaken: de website is klaar en kan worden gevonden onder de zeer toepasselijke URL alexanderdegrote.info. hier kan je de afleveringen zelf en wat andere bijkomende info en kaarten vinden. Commentaren mogen worden achtergelaten op de website of gemaild worden naar info@aleanderdegrote.info. Er is ook een FB pagina met als titel De wonderlijke avonturen van Alexander.

Ik ga proberen om een zekere lijn in de publicatie en lengte van de afleveringen te krijgen. Ik wil realistisch zijn en wil 1 aflevering per 2 of 3 weken publiceren. Dit zal steeds op de eerste dag van de week gebeuren, namelijk op MacedoniË-Maandag.

Wat betreft de lengte van de afleveringen: de eerste twee afleveringen waren eerder kort, terwijl de derde aflevering meer de standaard zal worden: ongeveer 40 min per aflevering. Ik wil er wel voor zorgen dat elke aflevering één mooi geheel vormt, dus het kan zijn dat de lengte toch gaat variËren per afleving.

Nog een laatste dienstmededeling: alle jaartallen die ik opnoem spelen zich af voor Christus, of ik dit nu vermeld of niet.

En dan over tot de orde van de dag.

Dit is alweer de vierde afllevering van deze podcast: de speeltuin van Alexander, deel 2, het rijk der Meden en Perzen: de Ariërs veroveren de Oriënt.

Zoals u hoort, heb ik deze aflevering een andere titel gegeven dan aangekondigd op het einde van de vorige aflevering. Dat komt omdat ik besloten heb om iets langer stil te staan bij de grootste speeltuin van Alexander. Ik heb het hier over Perzië en dan voornamelijk het Achemenidische rijk dat door Alexander nagenoeg volledig zal worden opgeslokt.

Dit rijk is enorm fascinerend. Als een komeet schiet het in de 6e eeuw voor Christus de lucht in, om volledig ineen te storten na de doortocht van onze blonde vriend. Hoewel. De structuur die door de Acheminiden wordt opgezet wordt later door onder meer de, Seleuciden, de Parthen en de Sassaniden grotendeels overgenomen. Hierdoor blijft dit gebied redelijk uniform en zal het een geduchte tegenstander blijken voor de Romeinen.

Ook Alexander dankt zijn verovering aan de kracht en structuur van het Perzische Rijk. Onder meer de goede wegen en bureaucratie zorgen ervoor dat hij op zeer korte tijd kan doordringen in het hartland van de Perzen. Maar daarover later meer in deze en de volgende afleveringen.

Het is mijn bedoeling om het Achemenidische rijk te beschrijven van het prille begin, met name vanaf Cyrus de Grote in 559, tot de troonsbestijging van Alexander zijn tegenstander, Darius III in 336. We kunnen ons verhaal over Perzië grofweg onderverdelen in 4 delen:

Het begin en de veroveringen van Cyrus de Grote en Cambysess II, dat zal ook de aflevering van vandaag zijn.
Dan verschijnt Darius I op het toneel. Hij zal het rijk organiseren en uiteindelijk Europa binnenvallen.
De Grieks-Perzische oorlogen met Darius I en zijn zoon Xerxes
En tenslotte is er het onderdeel Wachten op Alexander, waar ik in vogelvlucht van Xerxes naar de inval van Alexander zal vliegen

Ik ga in deze afleveringen weer heel wat nieuwe namen op jullie afvuren. Om het allemaal beheersbaar te houden, ga ik zomin mogelijk namen vernoemen van niet-Perziërs.

In de aflevering van vandaag zullen we nagaan hoe de wereld eruitzag vlak voordat de Perzen aan de macht kwamen. Dan is er een kort stukje over Herodotes, de vader van de geschiedenis. Hierna beschrijf ik hoe Perzië via Cyrus II de macht over alles ten oosten van Griekenland in handen neemt en we sluiten vandaag af met de dood van Cyrus en de overname door zijn zoon Cambyses II.

Laten we eraan beginnen.

We schrijven het jaar 671 v Chr. Het Middellandse Zeegebied, Noord-Afrika, Mesopotamië en het Midden-Oosten dat we hier allemaal gemakzuchtig als de bekende wereld bestempelen, is hersteld van de bronze age collapse en de brandcatastrofe. Het Ijzeren Tijdperk is aangebroken.

5 grootmachten vechten om de heerschappij:

De Egyptenaren die uiteraard heersen over Egypte
Lydia of Lydië: zij worden geregeerd door Croesus, dat is de man die binnenkort een orakel in Delphi zal raadplegen. De Lydiërs zijn de opvolgers van de hittieten en heersen over de linkerhelft van wat nu Turkije is

Het neo-Babylonische rijk: neo genoemd om het te onderschijden van het Babylonische rijk in het Bronzen Tijdperk. Genoemd naar de stad Babylon, gelegen ongeveer 80 km ten zuiden van het huidige Bagdad. Een gebied vol prachtige archeologische locaties, die ondertussen grotendeels verwoest zijn door het Amerikaans leger.

De Meden: door u ongetwijfeld gekend van de bijbeltekst of de uitdrukking “een wet van Meden en Perzen. Het Medische rijk besloeg minstens het huidige Iran en misschien zelfs nog een stuk meer. De hoofdstad was Ecbatana en het zal voor ons verhaal van vandaag heel belangrijk worden. Er is veel twijfel ontstaan over de vraag of er wel sprake was van 1 groot Medisch rijk en of het hier niet eerder een losse collectie van verschillende ruitersvolkeren betrof.

En tenslotte: de belangrijkste grootmacht op dat moment: neo-Assyrië. Te onderscheiden van de Assyriers in het bronzen tijdperk. Neo-Assyrië was de wereldmacht van dat moment en het jaar 671 is niet toevallig gekozen. Dat is namelijk het jaar dat ze ook Egypte inlijven in hun rijk. Neo-Assyrie omvat dus niet alleen Egypte, maar ook Irak (en dus Babylon), Oost-Turkije en West-Iran. Iedereen moest buigen voor deze heersers die als zeer streng en wreedaardig beschouwd worden. Ze hadden een formidabel leger en een strakke bureaucratische administratie.

Maar Helaas. De Meden en de neo-Babyloniërs sluiten een alliantie en verwoesten het neo-assyrische rijk in het jaar 605 v Chr.

Neo-Babylonië neemt de fakkel van de neo-assyriers over en het besluit onder meer om zich te wreken op de joodse gemeenschap in hun rijk. Dit is onder meer de reden dat Babylon in de bijbel niet echt een goede reputatie toegewezen krijgt

Iets later in 585 voeren de Meden oorlog tegen Lydia bij de slag bij Halys. Dit is een rivier in Oost-Anatolië. De oorlog wordt stopgezet omdat in het midden van de dag, vlak voor het gevecht de zon plots ondergaat. Ongetwijfeld een goddelijke interventie. De Halys wordt de grens tussen de Meden en de Lydiërs.

En nu komen we er bijna. De Meden zijn op hun hoogtepunt, na het verslaan van de neo-Assyriërs en hun gevecht met de Lydiërs..

Zoals reeds gezegd waren de Meden een ruitervolk dat vroeger werd beschouwd als één groot Medisch Rijk. Iets waar nu twijfel over bestaat. Waarom vraagt u zich af?

Wel het wordt tijd dat we even een stapje achteruit zetten.

Hoe komt het dat we weten wat we weten?

Waarop baseer ik al mijn wilde en minder wilde verhalen?

Geschiedenis wordt uiteraard gevormd door de mensen die vroeger leefden, maar hoe weten we exact hoe de mensen vroeger geleefd hebben?

We hebben uiteraard historisch onderzoek, zoals: numismatiek (munten), opgravingen, archeologisch onderzoek, koolstofdateringen,…

Maar om echt verhalen van mensen, koningen en volkeren te kunnen beschrijven hebben we geschriften nodig en dan liefst geschriften die verder gaan dan puur administratieve of boekhoudkundige teksten.

Voor wat betreft de tijd die we nu gaan beschrijven baseren we ons op een handvol auteurs: Ktesias, een Griekse arts die leefde aan het Perzische Hof. Hij schreef Persica, wat over het algemeen als een iets minder betrouwbaar verhaal beschouwd wordt. Een beetje alsof latere beschavingen die ons onderzoeken zich zouden baseren op de boeken van Jeff Hoeyberghs. Of Johan Derksen. Hoewel die vergelijkingen Ktesias teveel oneer aandoen.

Naast Ktesias, is er ook Xenofon, een Griekse huurling die meevocht met het leger van een Perzische troonpretendent. Hij schreef de Anabasis, een boek waar Alexander later gretig gebruik van zal maken.

Maar de man die beweerde dat de Meden een groot rijk vormden en daar waarschijnlijk ongelijk in had, was de man waar we het hier even over gaan hebben:

Herodotes.

Hi wordt ook wel eens de vader van de geschiedenis genoemd, of door sommigen de vader van de Leugens, maar goed.

Herodotus was afkomstig van Halicarnassus een Griekse stadsstaat in Klein-Azie. Hij leefde in door Perzië gecontroleerd gebied en deed dit van 485 tot 420 v Christus.

Herodotus is belangrijk omdat hij geschiedenis en de neerslag ervan veeleer begint te beschouwen als het maken van een neerslag van wat heeft plaatsgevonden, eerder dan het creëren van legendes die historisch niet of gedeeltelijk accuraat worden. Dit laatste is bijvoorbeeld wat Homerus deed met zijn Yllias waar hij de Trojaanse oorlog beschrijft.

Men zegt wel eens dat voor de tijd van Herodotes “geschiedenis” helemaal niet als doel om historisch accuraat te zijn. Iets wat wij toch als minimum minimorum verwachten van moderne historici. De legendes en verhalen van vroeger moesten betekening geven aan de huidige wereld, eerder dan exact te beschrijven hoe het verleden had plaatsgevonden. Met als ultieme voorbeeld uiteraard de geschiedenis van de goden en de halfgod Hercules.

Herodotus draait als één van de eersten dit paradigma om en probeert weer te geven hoe de geschiedenis was gebeurd. Meer zoals wij nu menen dat goede geschiedkunde moet zijn. Herodotes zal dan ook de “Historiën” schrijven, wat door velen als het eerste echte historische werk wordt beschouwd. Herodotes zal hierin op zoek gaan naar de oorzaak van de Grieks-Perzische Oorlogen. Het woord Historiën betekent ook oorspronkelijk onderzoek en het is Herodotes die ons dan ook de huidige betekenis van het woord historie of geschiedenis heeft geschonken.

Herodotus was uiteraard nog steeds een product van zijn tijd en zal dan ook nog veel vaker trachten om een gedeeltelijk fictief verhaal te boetseren van geschiedkundige gebeurtenissen. Nu goed, als we eerlijk zijn er genoeg recente en minder recente historici die in deze val trappen. Uiteindelijk wenst elke schrijver een goed verhaal te vertellen en meer dan eens is de geschiedenis de verliezer van de zoektocht van de historicus naar een sappig verhaal.

Dus hoewel we veel van Herodotus zijn Historieeën met een flinke korrel zout moeten nemen en sommige delen zelfs in hun geheel naar de prullenmand mogen verwijzen, probeert Herodotus wel om een zekere analytische methode te hanteren bij het schrijven van zijn geschiedenis. Met onder meer het zelf aangeven wat hij uit eerste hand weet en wat hij enkel weet van horen zeggen. Zodat zijn lezer zelf kan inschatten hoe accuraat zijn beschrijvingen zijn.

Wat toch het begin betekent van een precieze reconstructie van wat er 2500 jaar geleden heeft plaatsgevonden.

Probleem is natuurlijk dat Herodotus zelf meestal de primaire geschreven bron is, waardoor hij zeer afhankelijk was van hoe de deelnemers aan historische feiten, zoals oorlogen, hun verhaal brachten. Hij had geen recorder en laptop en kon niet steunen op archeologisch opzoekwerk. Het spreekt voor zich dat het ene vertelde verhaal al accurater was dan het andere.

Bovendien was Herodotes wie hij was: een Griek. En zoals we van Kant geleerd hebben kunnen we de bril waarmee we naar de samenleving en de geschiedenis kijken helaas niet afzetten. We zullen deze en de komende afleveringen meer dan eens Herodotes als bron gebruiken om daarna toch onmiddellijk te moeten toegeven dat we niet echt zeker zijn of wat hij heeft beschreven correct was.

Maar hij blijft wel één van onze weinige beschikbare bronnen voor die tijd, vooral omdat de Perzen zelf weinig tot geen historische geschriften hebben achtergelaten. Van hen hebben we vooral een hele hoop kleitabletten die eerder administratief van aard zijn of inscripties van koningen die uiteraard zo goed als altijd meer propaganda dan geschiedenis zijn.

Laten we teruggaan naar onze verhaallijn:

Het was dus Herodotes die stelde dat de Meden één groot rijk vormden. Recent historisch en vooral archeologisch onderzoek tonen aan dat dit waarschijnlijk niet het geval was. Ze waren eerder een losse collectie van ruitervolken die aan één zeel trokken, wanneer dit nodig was.

Deze Meden, die zich situeren rond het huidige Iran hadden dus gevochten tegen Lydia in Turkije en samen met de neo-Babyloniers tegen Neo Assyrië.

Het leek of ze klaar waren om zelf Mesopotamië te veroveren.

De Meden waren echter niet alleen in de Iraanse vlakten, maar ze waren wel veruit de grootste.

Naast hen was er ook nog Elam dit ligt ten Oosten van de Tigris en in het westen van wat nu Iran is. Ietsje ten NO van de tip van de Perzische Golf. Elam was een koninkrijk en het kan geen kwaad om hier even wat langer bij stil te staan. Elam is een door ons minder bekend gebied, maar kent een enorm rijke geschiedenis. Er zijn weinig geschreven bronnen beschikbaar, maar uit opgravingen en de bronnen van andere volkeren (assyriers, babyloniers) weten we dat er van 3000 - 600 v Chr een relatief stabiele en ontwikkelde beschaving bestond. Hun hoofdstad was Susa in het westen van Elam.

De tweede belangrijkste stad van Elam lag enkele 100en km ten ZW van Susa en dit was Anshan en zo komen we uit bij Perzië. Perzië is namelijk sterk verbonden met Elam en met Media. Het is niet helemaal duidelijk op welke manier al deze gebieden en rijken met elkaar verbonden waren. Grenzen en samenlevingen waren flexibeler dan nu. Nog afgezien van de veel beperktere communicatie- en vervoersmiddelen.

De exacte verhouding tussen al deze volkeren en rijken was een stuk organischer dan de strijd of oorlog tussen 3 hedendaagse natiestaten bijvoorbeeld. Ze beschouwden zich zeker als verwant met elkaar. Zo bestempelden de Meden en de Perziërs zich allebei als Ariërs en is het niet altijd duidelijk waar Elam begon en Perzië eindigde. Voor alle duidelijkheid: ik gebruik het woord Ariër hier in zijn oorspronkelijke betekenis, niet de in de misvormde betekenis die de nationaalsocialisten er uiteindelijk aan zullen verbinden.

De Perzen zullen ook belangrijke elementen van Elam overnemen, zoals het koningschap en de administratieve organisatie van hun rijk.

We kunnen wel zeggen dat in de 6e Eeuw voor christus de Perzen het mindere broertje waren. Van Elam, maar vooral van het enorme gebied dat door Meden werd gecontroleerd.

Tot een zekere Cyrus de koning van Perzië werd. Niet Cyrus I. Die was er namelijk al geweest en het was de grootvader van de Cyrus waar we het nu over gaan hebben. Die grootvader was enkel koning geweest van Anshan en Perzië.

De Cyrus waar wij het over gaan hebben was van een heel ander kaliber. En als er evenveel geschreven bronnen waren over hem als over Alexander dan had ik u hier waarschijnlijk welkom geheten bij de wonderlijke avonturen van Cyrus, een podcast over het leven en de geschienis van koning Cyrus II van Perzië, maar ook koning van Sumer en Akkad en van de 4 uithoeken van het rijk. Bij ons vanaf nu hopelijk beter bekend als Cyrus de Grote.

Cyrus de Grote was de kleinzoon van Cyrus de I en de zoon van Cambysses I. er deden vele legendes over hem de ronde. Ik geef u er hier eentje mee.

Zo voorspelde een orakel aan de koning van de Meden dat zijn dochter, die getrouwd was met een Pers, een zoon zou baren die hem van de troon zou stoten. Dit was de kleine Cyrus en de koning beval zijn meest trouwe onderdaan om de kleine Cyrus te vermoorden. Deze onderdaan kon het echter niet over zijn hart krijgen en gaf de baby aan een herder die de jongen opvoedde. Toen dit alles uitkwam vermoordde de koning van de Meden de zoon van zijn trouwe onderdaan, kookte deze jongen gaar en serveerde hem aan diens vader. Uiteraard was de vader niet echt opgezet met deze maaltijd en hielp hij uiteindelijk Cyrus om de koning van de troon te stoten.

Waarna de voorspelling uiteraard uitkwam en Cyrus de koning van de Meden van de troon stoottte.

Andere legendes meenden dat Cyrus de grote als kind te vondeling was gelegd en opgevoed door honden.

U hoort het. Een mengeling van joodse, christelijke, romeinse, Trojaanse en andere legendes. Om nog maar eens te benadrukken dat de invloed van Perzië op onze eigen cultuur niet te onderschatten valt.

Wat er ook allemaal van waar was, Cyrus de Grote veroverde rond 550 v CHr het Medische Rijk en stond plots aan het roer van een enorm koninkrijk. Of de Meden voordien nu één groot rijk vormden of niet, Cyrus had er voor gezorgd dat het nu wel het geval was. Probleem opgelost.

En dan komt Cyrus pas echt op dreef. Cyrus rukt op naar Anatolië, waar Croesus aan de macht was. Croesus was onze orakelman en trok ten strijde tegen Cyrus omdat een machtig rijk tenonder zou gaan.

De LydiËrs, waar Croesus koning van was, waren niet te onderschatten. Zeker hun ruiters waren zeer geducht en hij had de steun van heel wat bondgenoten die ook wel doorhadden dat Cyrus gene gewone was. Het eerste treffen tussen Cyrus en Croesus was dan ook onbeslist en Croesus trok zich terug in zijn hoofdstad, Sardes, in het uiterst westelijke deel van wat nu Turkije is.

Het werd namelijk winter en dat betekende meestal dat de legers stopten met vechten om uit te rusten, ervoor te zorgen dat de graanvoorraden werden aangevuld en dat men zich kon terugtrekken in de relatieve warmte van de huizen of tenten. Croesus besliste dan ook om een deel van zijn leger, dat bestond uit huurlingen, te ontbinden en terug op te bouwen als de winter voorbij was.

Maar Cyrus vermoedde dat Croesus dit ging doen en hij trok, tegen alle verwachtingen in, toch richting Sardes. Een verbouwereerde Croesus ontdekte tijdens de winter van 546 v Chr dan ook dat Cyrus voor zijn deur stond.

Maar dat betekende niet dat de strijd verloren was. Hij beschikte nog steeds over zijn gevreesde cavalerie. Cyrus slaagde er echter in deze te neutraliseren door kamelen in te zetten die de paarden deden schrikken.

Maar nog was het niet gedaan. Belegeringen waren nog niet wat ze zouden worden onder Filip II en Alexander en Sardes had immense omwallingen. Cyrus zei echter dat de eerste van zijn strijders die over de omwallingen geraakte een enorme geldsom kreeg. Hoewel dit plan eerst niets oploste, lukte het uiteindelijk toch één van zijn strijders om via een klein weggetje de top van de omwalling te bereiken en de stad twee weken na het begin van de belegering in te nemen.

Als u zich afvraagt hoe we aan deze toch wel zeer gedetailleerde verhalen zijn geraakt, dan moet ik vooral verwijzen naar één man: Herodotes. Gelieve zeker de details dan ook met een korreltje zout te nemen. Het is echter het enige wat we hebben en los van de details kunnen we ervan uitgaan dat de grote lijnen correct zijn. Soms moet een historicus roeien met de riemen die hij of zij heeft.

Want één ding was zeker: Lydia behoorde van af dan toe aan Cyrus de grote.

En de Griekse steden aan de westkust van Anatolië die de facto onder heerschappij van Lydia stonden, moesten nu steun betuigen aan Cyrus. Wie dat niet deed, werd hardhandig op de knieën gedwongen. Ionië moest vanaf nu luisteren naar wat de Perzen hen te zeggen hadden.

Even recapituleren: Cyrus was begonnen als koning van Perzië (of Anshan), had het Medische rijk veroverd en was nu ook meester van Lydia, Ionia en heel Asia Minor. Daarna veroverde hij nog snel even Elam, met zijn hoofdstad Susa. Dit betekende dat in 540 v CHR, Cyrus de Grote al heerste over een gebied van de Egeïsche Zee tot Drangiana. Of van Turkije tot Pakistan, als dat duidelijker is.

Veel grootmachten bleven er niet over. Enkel Egypte en het neo-Babylonische rijk. Deze laatste is eerst aan de beurt.

Neo-Babylonië was nog maar net bezig om de grootste te worden door, samen met de Meden, Neo-Assyrië te verslaan, maar het mag niet zijn. Cyrus verovert op het einde van het jaar 540 ook Babylon en de rest van het rijk. Hij doet hierbij iets wat hem de held zal maken van de gehele joodse gemeenschap. Het koninkrijk Judea was namelijk een vazalstaat van eerst de neo Assyriers en later van de neo Babyloniers. Omdat de joden blijkbaar nogal opstandig waren werden ze verbannen naar Babylon. Dat is de reden dat deze stad in de bijbel als een verderfelijk oord wordt beschouwd

Cyrus zal dit onrecht echter herstellen en de joden toestaan terug te keren naar hun thuisland. Hij zal zelf de heropbouw van hun heilige tempel financieren. Het zal hem in het bijbelboek Ezra een meer dan eervolle vermelding opleveren.

Cyrus zijn veroveringen komen dan langzaam ten einde. Hij heeft een miniem en onbeduidend gebiedje aan de Perzische golf omgetoverd tot de bijna laatste grootmacht De Meden, Lydia, Babylon. Allen moeten ze buigen voor Cyrus de Grote.

En hij wordt toevallig ook nog door de joden bijna heilig verklaard.

Of misschien niet zo toevallig.

Het zal namelijk het handelsmerk worden van Cyrus zijn veroveringen: zijn eerbied voor de godsdiensten van de volkeren die hij verovert en de relatief zachtaardige aanpak van de veroverde gebieden zorgen ervoor dat hij in zijn tijd en ver daarna meer geliefd dan gevreesd is. Voor Alexander zal Cyrus een voorbeeld zijn. Toleranter zal een veroveraar later nog maar zelden worden. Zeker in vergelijking met de eerdere aanpak van de neo-assyriers en neo-babyloniers. Het voorvoegsel neo is dus maar zelden een goed voorteken voor de lieftalligheid van een bepaalde groepering.

Cyrus laat de volkeren die hij verovert in hun waardigheid. Hij laat elke gemeenschap toe om hun oude godsdienst te blijven beoefenen. Overwonnen leiders krijgen vaak hoge posten toebedeeld. Zo zal Croesus, ex-koning van Lydia, adviseur blijven aan het hof van Cyrus. Zolang de gebieden niet in opstand kwamen uiteraard. Godsdienstvrijheid is allemaal mooi en wel zolang het maar geen invloed heeft op de stabiliteit van het rijk. Dat betekent dus geen rebellie en Cyrus moest financieel ook iets overhouden aan de veroverde gebieden. Maar toch.

Cyrus krijgt zelfs de eer toebedeeld de uitvinder te zijn van de mensenrechten.

Eind 19e eeuw vinden enkele onderzoekers namelijk een cilinder van amper 20 cm hoog en 10 cm breed. De cilinder staat vol tekens in spijkerschrift en wordt later de Cyrus cilinder gedoopt. De cilinder zou dateren van 539 vChr, net na de verovering van Babylonie en het is een tekst, duidelijk gedicteerd door Cyrus zelf, waarin hij zichzelf en zijn prestaties beschrijft, maar vooral bewierookt. Een stukje propaganda dus.

Cyrus geeft aan hoe hij vele volkeren heeft bevrijd en hij lijkt ook aan te geven dat iedereen vrij is om de godsdienst te beoefenen die hij wenst. Het werd en wordt door sommigen beschouwd als een soort verklaring van de recht van de mens avant la lettre, maar hier is veel kritiek op. De huidige mensenrechten die wij kennen zijn meestal subjectieve rechten die aan elk individu worden toegekend.

Zover ging de Cyrus cilinder niet. Het was ten dele een propaganda instrument en het is maar de vraag of de gewone Pers, Babylonier of jood mocht doen wat hij wou, dan wel dat eerder aan de elite de vrijheid werd gegeven om binnen hun gebied de godsdienst af te dwingen die zij wensten: cuius regio eius religio. Wat erop neerkomt dat een Babylonische leider onder Cyrus evenzeer een onderdaan mocht vermoorden als die een godsdienst beoefende die deze leider niet aanstond.

Maar toch, hetzelfde kunnen we zeggen over onze zo vereerde mensenrechten. Ik denk dat een dakloze in de Brusselse straten of een Irakees wiens huis verwoest is na de Amerikaanse doortocht de verklaring van de rechten van de mens simpelweg als een vodje WC papier beschouwt. Net als voor een Perzische boer de Cyrus cilinder niet meer dan nutteloos stuk stenen was. Als één van deze mensen al enige notie heeft of had van de verklaring of de cilinder.

Ik denk dus dat we wel degelijk mogen stellen dat we Cyrus mogen bewieroken voor zijn toegeeflijkheid aan de joodse en andere gemeenschappen. Sommige historici menen dat Cyrus enkel zachtaardiger was voor zijn veroverde gebieden, omdat de situatie hem ertoe dwong.

Volgens deze lezing van de geschiedenis hadden de neo-Assyriërs en neo-Babyloniers bij hun veroveringen te maken met minder georganiseerd en meer weerspannige gemeenschappen, waardoor hun hardhandigheid en de gevolgen ervaner net voor zorgde dat Cyrus een zekere zachtaardigheid aan de dag kunnen leggen.

Maar zo kunnen we alles dood nuanceren. Neen, ere wie ere toekomt: wat massamoordenaars betreft, was Cyrus de Grote er één van het meer jofele type. Op basis van al wat we weten, was hij niet meer of niet minder dan een tolerante, correcte en kundige heerser. Cyrus zal één van Alexander zijn grote voorbeelden zijn. En daar kunnen we alleen maar blij mee zijn.

Cyrus sterft helaas, tijdens wat anders dan een veldtocht, in 530 v Chr na een meer dan succesvolle heerschappij van 29 jaar. Hij heeft PerziË zonder enige twijfel beter en groter achtergelaten dan hij het had aangetroffen. Perzië en de Iraanse hoogvlakten zullen nog vele eeuwen het machtscentrum van Mesopotamië en omstreken blijven. En dat is voor een heel groot stuk aan Cyrus de Grote te danken.

Ook zijn opvolging, niet onbelangrijk, heeft hij goed geregeld. Zijn oudste zoon Cambysess II neemt het roer over. Zijn jongste zoon Bardiya kreeg een troostprijs: hij mocht de baas spelen over een aantal oostelijke gebieden. Bardiya was nominaal dan wel de ondergeschikte van Cambysess II, hij was vrijgesteld van belastingen en had dus wel degelijk een zekere autonomie.

Machtsverdelingen zijn altijd gevaarlijk, maar na een aarzelend begin deed Cambyses wat zijn vander ongetwijfeld had gedaan mocht hij nog leven: het overmeesteren van de laatste concurrent: Egypte.

De Egyptenaren waren een trots volk dat een beschaving en cultuur kende die verder terugging dan de Mesopotamische barbaren aan hun oostkant. Ze hadden met de door Mozes welbekende Sinaï woestijn bovendien een natuurlijke barrière waardoor het niet eenvoudig was hen te veroveren. Dat had de neo-assyriers niet belet om de Egyptenaren toch te overheersen in 671 v Chr, maar de Egyptenaren overwonnen snel terug hun onafhankelijkheid.

In 525 besluit Cambysess dat ook hij een poging moet wagen en met de hulp van Arabische stammen slaagt hij erin de woestijn te bedwingen en Egypte bij het immense Perzische rijk in te lijven.

En dat lijkt mij een mooie positieve noot om mee te eindigen.

Van een quasi mini koninkrijkje in de 7e eeuw voor Christus schiet het Perzische rijk vanaf het midden van de 6e eeuw als een raket de lucht in. De Meden, Elam, de Lydiërs, Babyloniërs en al wie daar tussen in woont wordt bij Perzië ingelijfd. Mensenrechten en godsdienstvrijheden worden in het rond gestrooid en Herodotes zag dat het goed was.

Zelfs Egypte wordt door Cyrus zijn zoon geannexeerd en er blijft nog maar één supermacht over: het Perzische rijk.

U luisterde dan ook naar de wonderlijke avonturen van Cyrus en een heel klein beetje naar die van Cambyses. Want Cyrus zal later de grote worden genoemd, een eer die helaas niet voor Cambyses is weggelegd. Hoe dat in mekaar zit, komt u te weten in de volgende aflevering met als titel:

De speeltuin van Alexander, deel 3: de wonderlijke avonturen van Darius.

En dan kan ik jullie enkel nog een prettige ochtend, dag, avond of nacht toewensen.

Tot ziens